"Sherlock" (2×03): Bach, Grimm, Holmes, Moriarty

Niezależnie od stopnia znajomości sherlockowskiej tradycji, praktycznie każdy widz miał świadomość, że finał 2. sezonu "Sherlocka" oparty został o m.in. "The Final Problem" – opowiadanie, w którym nieco zmęczony Conan Doyle uśmierca swojego bohatera tylko po to, aby móc zająć się "poważną" literaturą, bez sukcesów zresztą. Oczywiście jakiś czas później dzielny detektyw wraca do łask, a jego zgon okazuje się być jedynie mistyfikacją.

Tak jasno zdefiniowany koniec powoduje, że aby uniknąć prostej wędrówki do wiadomej konfrontacji, scenarzyści postanowili zapewnić widzom swoistą "przejażdżkę życia" po elementach, z których słynie produkcja stacji BBC. Już tytuł odcinka, "The Reichenbach Fall", odsyła nas w wiele ciekawych stron. W realnym świecie jest nazwą szwajcarskiego wodospadu, miejsca docelowego dorocznych pielgrzymek fanów Holmesa. Przyczyna spotkań wydaje się być prosta: to właśnie przy tym wodospadzie w "The Final Problem" doszło do śmiertelnego pojedynku między Moriartym a słynnym detektywem. W serialu wykorzystano z kolei tak samo nazwany obraz Turnera, odzyskanie którego przyczyniło się do sławy "współczesnego" Sherlocka oraz stanowiło inspirację do przetłumaczenia tytułu na język angielski i stworzenia w ten sposób imienia i nazwiska pewnego aktora.

W finałowym odcinku znaleźć można nie tylko mnożenie znaczeń, ale również wymagającą dość dużego skupienia przedziwną wyliczankę nazwisk, wydarzeń i detali. Wykorzystano w niej zasoby historii literatury, filmu, muzyki i wszystkiego, co było pod ręką. Średnio co kilka minut odnosi się wrażenie, że ktoś porozumiewawczo mruga okiem albo właśnie dana scena komentowana jest np. uwerturą do 'Sroki złodziejki" Rossiniego czy obecnym już w zwiastunie epizodu "Sinnermanem" Niny Simone.

Dodatkowo od początkowych minut dość swobodnie i subtelnie postanowiono zabawić się poszczególnymi wątkami. Przykładowo to nie Sherlock (Benedict Cumberbatch) próbuje za wszelką cenę złapać Jima Moriarty'ego (Andrew Scott), a to ten drugi uknuł intrygę, której efekt przypomina nieco skandaliczne rewelacje z "The Seven-Per-Cent Solution". Z kolei w trakcie spotkania na Baker Street 221b, Holmes będzie całkowicie przygotowany na wizytę swojego gościa: szlafrok zamieni na garnitur, przygotuje herbatę i powita gościa ze skrzypcami w dłoniach.

http://youtu.be/981I153BSXY

Nie mogło oczywiście zabraknąć uwspółcześnień: zamiast powozu, głównego bohatera próbuje potrącić samochód, zamiast listu z ostatnią wolą – rozmowa przez telefon, do tego jeszcze mityczne wręcz linijki kodu otwierające wszelkie drzwi oraz współczesne media, które przez 120 lat od premiery opowiadania awansowały od kilkuzdaniowej wzmianki Watsona do jednego z głównych narzędzi w arsenale bohatera tytułowanego jako consulting criminal.

Należy wspomnieć jeszcze o elementach komediowych – jak chociażby kolejnych rozważaniach na temat słynnego nakrycia głowy oraz drobnych gestach i grymasach twarzy, a także o pozornie nie mających znaczenia rozmowach na temat Bacha. Tak wiele drobnych rzeczy dziejących się na ekranie powoduje, że bardzo łatwo można dać się zwieść i zostać co najmniej dwukrotnie zaskoczonym w trakcie finałowej konfrontacji . Szczerze mówiąc – warto.

Finałowy odcinek "Sherlocka" zwyczajnie zachwyca. Zgromadzono elementy, które do siebie pasują, mimo że nie powinny. Widz jest zarówno płynnie przerzucany o całe miesiące, jak i zostaje unieruchomiony na kilka minut realnego czasu w jednym gabinecie. Świetnie wypadają szczególnie sceny, w których rozmowy prowadzi zaledwie dwójka bohaterów, jak chociażby Mycroft (Mark Gatiss) z Watsonem (Martin Freeman) w słynnym "The Diogenes Club", Lestrade (Rupert Graves) z sierżant Sally Donovan (Vinette Robinson) oraz Sherlock z Molly Hooper (Louise Brealey).

Jest wreszcie aktorski pojedynek pomiędzy Cumberbatchem a dotychczas dość nieprzyjaźnie przeze mnie traktowanym, Andrew Scottem. Obydwaj aktorzy w końcu mają możliwość dłuższego wspólnego przebywania na ekranie. O ile Holmes Cumberbatcha zostaje wzbogacony o kilka elementów, jak np. dość nerwowe reakcje, to tak naprawdę dopiero teraz po części zrozumiałem serialowego Jima Moriarty'ego.

Nie ulega wątpliwości: wciąż jest tym niekanonicznym, wybuchowym szaleńcem, mającym obsesje na punkcie Sherlocka, o irytacji czym wspominałem 2 tygodnie temu. Tym razem jednak widać również, że owo przerysowanie jest konieczne, by z absurdalną wręcz przebiegłością i zadziwiającym poświęceniem mógł dokończyć swoją opowieść o Holmesie. Ten groteskowy, niby niepasujący, Moriarty z łatwością przechodzi od widocznej satysfakcji, przez szaleństwo, biznesową wręcz powagę, odgrywany na życzenie paniczny lęk, aż do morderczej nonszalancji. Nawet jego milczenie jest wymowne. I jeszcze ta cudowna scena w mieszkaniu Kitty Riley…

Dzięki edukacyjnemu wręcz charakterowi rozmowy na dachu szpitala, będący całkowitym odrzuceniem książkowo-filmowej tradycji Jim Moriarty do ostatnich chwil bezwzględnie i paradoksalnie zgodnie z tradycją, wciela w życie swój plan. Zamiast zabić, chce nakłonić do samobójstwa, zamiast poddać się – znajduje ostatnie rozwiązanie umożliwiające mu potencjalne zwycięstwo, ukończenie jego wersji baśni w stylu braci Grimm o dzielnym rycerzu i zmuszenie Sherlocka do skoku. Profesorska wersja bohatera zwyczajnie nie byłaby w tych działaniach wiarygodna, obecna wersja wydaje się przez większość czasu górować nad Holmesem.

Stosunkowo niespodziewana odpowiedź na pytanie "jak to zrobią?" spowodowała że kończyłem oglądać finał "Sherlocka" z poczuciem, że obydwu bohaterom i ich konfliktowi oddano sprawiedliwość. Pomogła w tym także trauma Watsona i jego wizyta w wiadomym gabinecie, a następnie na cmentarzu, bo chciałoby się, by w kolejnym sezonie główni bohaterowie znaleźli się w poważnym konflikcie.

Finał 2. sezonu, jak i cała seria w każdym elemencie przewyższyła moje oczekiwania. Cumberbatcha i Freemana czeka teraz długa wycieczka po Śródziemiu, a tego pierwszego również zwiedzanie kosmosu z J.J. Abramsem. Widzom niestety pozostaje tylko cierpliwie odliczać miesiące powrotu aktorów z wojaży po srebrnym ekranie.